— Эн ончычак, «Марий книга издательстве» савыктыш пöрт» кугыжаныш унитар казна у предприятийым ыштымаш мо дене кылдалтын?

Эше 2015 ийыштак «Ончыко», «У сем», «Кече-Солнышко» да «Литера» журнал-влакым савыктен шогышо «Марий журнал» предприятийын пашажым вес семын виктарыме нерген Марий Эл Правительствын пунчалже лектын ыле. Тудын кÿшеш «Марий журнал» предприятийыш «Марий книга савыктыш» ушалтын да у «Марий книга издательстве» савыктыш пöрт» предприятий шочын. Чыла тиде предприятийым у кÿкшытыш шогалтыме, специалист-влак дене пеҥгыдемдыме да парышыш лекше предпритийыш лукмо амал дене ышталтын. Кугыжаныш велым субсидийым ойырымо ужашыжат предприятийлан йолымбалне пеҥгыдын шогаш йöным ыштен. Адакше вет журналым да книгам лукмо сомыл икгайракак. Ынде, идалык эртымеке, лектышым иктешлен раш каласаш лиеш чылажат сай шонымаш дене гына ышталтын.

«Марий журнал» предприятийын статусшо вес кÿкшытым налме дене редакций-влакын адресыштат вашталтын, ынде нуно рÿдоланан Панфилов уремысе 39 номеран пöртын кумшо пачашыштыже верланеныт.

— Журнал ден книга-влакым савыктен лукмо пашам ик предприятийын шулдыр йымакыже пуымын сай могыржо кузерак шижалтеш?

— Рÿдö «Ончыко» ден «У сем» сылнымут журнал редакций коллектив-влак сылнымут тÿням эре сайын паленыт, книга-влакын ончыкылык авторышт дене кыл кÿрылтдымö. Садлан, мутлан, тений ончыкылык книгам лукмо планым чоҥымаштак мый кугу нелылыкым шым шиж. Адакшым редакцийлашкат, издательствышкат автор-влак эре коштеденыт, ынде нуно кеч-могай сомыл денат ик предприятийыш пурен, сылнымут пашам виктарат. Тидым мый сай могырлан шотлем.

— Авторжо-влак ситат мо?

— Ойлышым, автор-влак чÿчкыдын пурат. Нунын коклаште але марте палыдымат вашлиялтыт. Теве тенийлан планым ыштыме годымак ме Тÿвыра, печать да калык-влак кокласе паша шотышто министерстве пеленсе социально аклымашан сылнымутым лукмо шотышто комиссийыш планым пуымо годым кумло чоло темлымаш погыныш. Кажныжым моткочак кÿкшын аклышна, калыклан келшышашлык ыле. Комиссий тушечын латкандашыжым ойырен нале.

— Тиде шуко але шагал?

— Мемнан шонымаште, коллективым да окса кугытым шотыш налын, лачак веле. Вет ме, калыкын йодмыж почеш, шке кÿшешат икмыняр книгам луктына. Теве кодшо ийын чылаже коло шым книгам савыктен лукна. Тылеч посна тунемше-влаклан Марий шанче да науко министерстве дене пырля кудымшо класслан «Марий йылме» да визымше класслан «ИКН» тунемме книга-влакым пöлеклышна. Тунемме книгаже йыр йодыш ятыр уло гынат, тÿрыс паша лектышнам сайлан шотлена.

— Ик ий жапыште шке корным палемден да тушко пеҥгыдын шогал шуктымо мо?

— Тÿҥалтыште пашам у семын виктарыме годым нелылык лийын огыл манам гын, конешне тиде шоя. Таче, мыйын шонымаште, кеч-могай предпритийынат неле йодышыжо уло. Тудым эре шуктенак шогыман. Тидыже паша огыл мо? У предприятийыште ятыр у йодыш лектын шоген, но нуным чылажымат жапыштыже шукташак тыршыме.

— Могай вий дене кызыт журнал да книга-влакым савыктыме паша шукталтеш?

— Таче предприятийсе ныл редакций да книга пєлкаште латныл еҥ пашам ышта. Тыгак кÿлеш лийме годым кутырен келшыме почеш посна пашалан öрдыж гычат ÿжына.

— «Марий книга издательстве» савыктыш пєрт ончычсо Марий книга издательствын традицийжым кузе шуен шога?

— Предрпиятийын лÿмжат, статусшат вашталтын гынат, кок предпритийынат йÿлашт аралалт кодын, у предприятий «Марий книга савыктышын» сомылжымат умбакыже шуя. Вет тидыже калыкын поянлыкше огыл мо? Такшым оҥай лекте: лачак вашталтымаш тÿҥалме ийын «Марий книга савыктышлан» индешле ий теме. Мутлан, икымше октябрьын, Илалше-влак кечын, когынек предприйтийын ончычсо пашаеҥышт толыныт ыле, да тылеч моло сомылат эртаралтын. Адакше йомшо предприятийын кодшо, ыштен шуктыдымо сомылжым закон почеш ме шуктышаш улына.

— У саманыште национальный савыктыш пöртлан парыш дене пашам ышташ йöн уло мо?

— Йöнжö уло, тудым кучылт гына моштыман да ыштыдежат ок лий. Вет предприйтийжат парышым ыштен кертше манын ышталтын.

— «Марий книга издательстве» савыктыш пöрт шке сатужым кызыт кузе темлен шога?

— Тидлан тÿрлö йöным кучылтына: калык декат лектына, тÿрлö меропритийлашке коштына, шкенан да моло республикыласе книгагудо-влак дене кылым кучена. Шкенан сатунам М.Шкетан лÿмеш марий кугыжаныш драме тетарын полатыштыже марий спектакль-концерт кайыме годым кажне гана темлен шогена.

Эсогыл ÿмаште Москошто эртыше «Красная площадь» книга ярмиҥгашке мийышна. Тушто ме Республикынан чапшым араленна, моло издательстве-влак дене тöр шке книганам темленна. Книгам йöратыше калык тушко моткоч шукын погына, иктым йодеш, весым. Ынде ме рÿдоласе калыкын мо йодмыжымат палена. Тений адак тыгай ярмиҥга лийшаш. Ынде тушко могай книгам наҥгайышашым палена.

Ончыкыжым книга кевытым почмо нерген шонена. Книга савыктыш пöртын шкенжын сатужым темлыме верже лийшашак.

— Республикыштына книгам лукмо паша могайрак шонымашым шочыкта?

— Тÿрлö ойым колаш лиеш — сайжымат, осалжымат. А ме калыклан лачак кÿлешан сылнымутым ончыкыжымат лукташ тÿҥалына.
Таче вет книгам, оксат лиеш гын, лукташ неле огыл. А могай кÿкшытан тудо лиеш – тиде вес паша.

— Кызыт предприятий лишыл ийласе пашажым могайым ужеш?

— Тений план почеш латкандаш книгам савыктышаш улына. Икмынярышт лÿмгече дене кылдалтыныт. Мутлан, артист да поэт Тимофей Петухов-Локамалан тений кудло ий темеш ыле. Тудын почеламут сборникшым луктына. Вес ийын Марий АССР-ын калык поэтше, СССР Кугыжаныш премий лауреат Миклай Казаковын шÿдö ияш лÿмгечыжым палемдаш тÿҥалына. Тидым палемден кодыде огешак лий. Вет тудын лÿмжö марий сылнымутышто шöртньö буква денак сералтын. У лÿм-влакат улыт. Да моло ятыр у проект-влакат шыҥдаралташ тÿҥалыт. Паша сасканам марий лудшо эреак налын да книга шöрлыкшым эреак пойдарен кертеш.

Мемнан ик сомыл – книгам савыкташ да нунын дене лудшын кумылжым савыраш, манмыла, кертме семын калык дене пеҥгыде кылым ыштен, книгам лудмо кумылым арален кодаш.

— Тидланже калык декат чÿчкыдын лекман...

— Туге шол. Лудшо-влак дене вашлиймашым — школлаштат, клублаштат, бибилиотекылаштат — эртаренак шогена. Тыгай вашлиймашыжым ÿмаште шÿдö наре эртаренна.

Г.Сабанцев мутланен.

Источник: “Марий Эл”, 2017 ий 19 февраль.