Алена Яковлева
Оръеҥлан
Вуешшушо ÿдыр, марлан кайынет гын,
Йöратыме рвезылан солыкым пу.
Пагале йÿлатым, марий калыкетым,
Сÿан пайрем деч сылныракым от му!
Сÿанын радамжым кугезе-влак шуктышт,
Ожнат ÿдыр верч каче олным тÿлен.
Ит шылте тый шондыкым тошто пєртлукыш,
Мотор чемоданлан чонет кеч йÿлен.
Тек каче конда суртышкетше сÿаным,
Пÿраш марий-ватым, пеленышт — савуш.
Тек тÿмыр-оза тарвата йÿк-йÿаным,
Гармонь шергылтеш, чÿчкалта писе лупш.
Сÿан вате-влакын вургем — чылт волгенче!
ÿян муно ден туара — тамле сий.
Возеш вуйышкет сылне шовыч — вÿргенчык,
Налнешт аракам — куштыде огеш лий.
Марлан кайынет гын, кумалтышым пого:
Марий калыкемын йÿлаже тыгай.
У ешыш толмеке, тый öрын ит шого,
Лÿмден у родетым «ачай» ден «авай».
«Таче шочшо комбигыжлан
Юмо пуыжо мамыкым.
Марлан кайыше ÿдыржылан
Юмо пуыжо пиалым!»
* * *
Йоҥгыш гитарын кылже,
Кумылым нале.
Муро, шÿм кудыш шылше,
Эплын öндале.
Шошо тошкемын сынже
Чучо полатла,
Чучо йомакла чынже,
Мыйын улат да.
Тый — кумылемын йодмо,
Шÿмын озаже…
Чу, чарналтен ок код мо
Жапын орваже?
Уло ик тат, а йырже —
Чумыр сандалык!
Йоҥгыш гитарын кылже,
Кумылым налын…
Йöратышем
Возеш чÿчалтыш кагазеш —
Чон лук гыч лекше серышем.
Воктекыже чия возеш:
«Кузе илет, йöратышем?
Тый таче кончышыч омеш…»
Лиеш мо лыпланаш тыге,
* * *
Уке, тый мыйым йомдараш от лÿд.
От кучо, от пыдал да от чамане.
Шинчам нöра — тугеже уто вÿд.
Кÿлешыс сöрасаш ман от орлане.
Уке, от лÿд тый мыйым йомдараш.
Чонем пунчалын ойлынем, от колышт
Да мыйын нергенем нимом палаш
От тырше чылт, йÿд омемат от шолышт.
От лÿд тый мыйым йомдараш, уке,
«Кöлан кÿлеш тыгай окмак» ман воштыл…
Ик шоныш вуйышкем пура шÿкен:
Тетла мый тыйым йєратен ом мошто.
* * *
Омышто лие капем пырня,
Кид да йолем — кандыран кепшыл.
«Четлыкыш тудым!» — рÿза парня,
Йÿк ешара: «Кеч-кузе лекше!»
Йыр оваргалын, пурак кÿза,
Шÿлыш йомдарыме гай лийым.
«Четлыкыш!» — мушкындо-влак рÿзат,
Шучко шинча-влак шават ийым.
Виктыза веле пикшдам са‰гаш,
Шыде кучемда чучеш шулдын!
Четлык шаланыш тÿжем па‰гаш…
Ончыза, мыйын могай шулдыр!
Пырля мутланыме олмеш
Ой-влакым лаштыкеш йыгем?
Вара удыркалем чыла!
Мондаш кÿлеш… Йöра, тыршем…
Но тый от сите тачылан,
Йöратыме йєратышем.
Шыже
Каем сад-лоҥгашке, погем мый лышташым,
Чевер-нарынчалгым, шöртнялгым налам.
Вара шыргыжам да, öндалын аршашым,
Мый Шыжым пачерыш кондем унала.
Шыман кутырем, пуйто толын пошкудо.
Чучеш, пеле йÿкын тудат вашешта.
Темем чайгоркаш шудо чайым, а тудо,
Шижам, эскера аршашем гоч йыштак.
Почам мый окнам, пеле огыл, а комдык.
Кушталтыш мардеж да ласка шÿлалташ.
А мый нигунам тиде татым ом мондо,
Мылам лие Шыже эн лишыл йолташ.
Кыл
Шортеш аза, изи киза лоҥеш.
Йоча авам вуча, ÿжеш, йодеш.
Пала да кид-шепкам, пызна оҥеш —
Тыге илашлан вийым подылеш.
Ончет, чучеш, могай эше начар!
Огеш лий кынелаш, куржаш ок лий.
Но чылт öрмаш: пала авам, ачам,
А кормыжта парням — тынаре вий!
Изи тÿняштыже тудат — оза,
Мошта шонен, шке семын эскерен.
Ме манына: «Колой, чукай, аза…
Молан шортеш? Ала кылмен, нöрен?
Ала ыш йöрö кочмо — йєслана,
Ала шижеш — игече весемеш».
Но лач аважын йÿк ден лыплана
Да нералта ласкан аван семеш…
Огеш лий тиде кылым умылаш,
Пиал — кöлан палаш, шижаш пÿрен.
Но курым-курымешлан икте раш:
Ава лийшаш эре йоча пелен.
* * *
Тетла ом йыҥгырте. Кÿлеш?
Ом колто серыш-влак орам.
Да тек кылна тыге кÿрлеш,
Коден чонеш изи йорам.
Кÿлеш, ом вучо пöртылмет
Эн вашкыдыме улметлан.
Садак! Кеч корнышто кылмет,
Ом шолто чайым толметлан.
Кÿлеш, мыят тыгай лиям:
Шонем, каем кораҥ-эртен.
Манам: «Могай вара зиян,
Йомам гын вакшыш гыч эрден?»
Машина
Машина оза-влак деч колалтын,
Пуйто уло койыш машинан.
Тудланат чурий да сын пуалтын,
Еш ужаш гаяк тудат, шкенан.
Пукшенас ме тудым, оравашке —
Чапле кем, тек пагытлан келша.
Йöслана, пижеш гын лавырашке,
Улыс тудын шÿмжö, томаша!
ÿштö дене öндалеш, ок колто,
Вет озажын илыш шергакан.
Корно лакылаште кылде-голдо
Чытырналт кая, лÿдеш докан.
Машина коклан ок керт кудалын,
Тудланат пижешыс тÿрлö чер.
Эх, оза, ит вурсо тый, шудалын,
Автосервис — чапле эмлымвер.
Пуртена «мончаш» — лиеш арулык.
Кÿртньö таҥ жапнам, вийнам налеш…
Мондалтеш: йырваш чын илыш уло,
Мöҥгыштö вучат пелаш да еш.
* * *
Йöратымашым огеш лий мондаш,
Йöратымаш ден огеш лий модаш…
Йöратымашым кычалаш ок лий,
Огеш лий йомдараш, муаш, кучаш…
Сандалык кумдыкышто кÿшö сий —
Тамлен ончаш. Тÿҥалтыш да мучаш —
Йöратымаш.
Йöратымаш нерген возаш? Кузе?
Кагаз сита мо, ÿмыр да чия?
Кертеш мо кайык, кече дек кÿзен,
Волтен тул мундырам? Тул гай виян —
Йöратымаш.
Вара тек сылне шарнымаш
Чонетым тыгыдын кÿреш:
Йєратыме улат улмаш…
Тетла ом йыҥгырте. Кöлеш?
Йöратымашын кугыт — чон тÿня,
А чотшо — нимучашдыме пöрдем.
Илен, йєратыде, кертат мыняр?
А йöратен илет гын, шер ок тем!
Йöратымаш…
Кумло ий
Палаш ыле, кумлыжо — тиде мыняр?
Пел ÿмыр, я волгыжмо пагыт гына?
Висалтдыме илыш Ош Юмо тÿнян.
Айдемын шÿм муро йоҥга ик гана.
Коклан тудын кумыл тичмаш, ташлымеш.
Коклан лыплана да лиеш ласкарак.
Мыняр сылне эрым эше вашлиеш,
Мыняр тылзе шочмым эше эскера?..
Кöлеш мо вара кечын чотым палаш?
Шагал гын, ок лий садак утым айлаш.
Кодеш илыш дечын эн сайжым налаш
Да порылык нєшмым тÿня ден пайлаш.